Nijl- en tempeltrip 4,
op het meer, Abu Simbel

Tja, Abu Simbel, wat kun je daar over zeggen. Het blijft een fantastische ervaring, een bijzonder gevoel als je die kolossen van Rames II weer met je eigen ogen aanschouwt. Hoe ze die klus ooit geklaard hebben blijft de vraag. Dat allemaal in een zandstenen berg uithakken met een hamer en een beiteltje? Aardig werkje, want het tempelcomplex is vrij diep en hoog.

De voorhof met de grote zuilen en beelden, vier zijkamers, opslagruimten, een (waarschijnlijke) 'bibliotheek', het heilige der heiligen en de zuilengang met de standbeelden. En dan heb je ook nog overal de geweldig (en gelukkig goed bewaard gebleven) wandschilderingen. Onvoorstelbaar hoe goed die na al die eeuwen nog te bewonderen zijn. En dan is er ook nog rechts de tempel van Nefertari, ook uitgehakt in dezelfde berg, met kamers, standbeelden enz. enz..

Prachtig gedetailleerde beelden in de zuilengang

Het was gelukkig niet zo druk als in januari, ondanks het feit dat de temperaturen wel hoger zijn (gelukkig was het over het algemeen goed te doen, veeeeeeeeeeel water drinken helpt echt) is het misschien toch wel juist een goede tijd om dit soort tochten te maken. De boot was halfvol- of leeg, hoe je het wil noemen, en de drommen toeristen die je foto's verminken waren nu ook niet zo aanwezig. Heel plezierig. Wat wel vervelend was dat er een meerderheid aan Spanjaarden op de boot zaten, en dus ook in de tempels. Het schijnt dat er nogal wat uit het zuiden van Spanje kwamen, daar praten mensen luid en veel en schreeuwen evenredig. Dat was in de tempels van Abu Simbel nog niet het ergste want daar mag de gids niet mee naar binnen. Maar we zagen de bui al hangen in de andere tempels dus hebben we na afloop aan de gids gevraagd of we de volgende bezoeken als eerste of als laatste zouden kunnen gaan want daar waar we ze nog troffen in complexen was de gids inderdaad moeilijk te verstaan. Aangezien deze gids echt een goede was zou dat zonde zijn geweest.

In de tempels van Ramses en Nefertari mogen binnen geen foto's genomen worden

Ramses II, ook genoemd Ramses de Grote, een van de bekendste en grootste Farao's (op Tutanch-Amun na dan) een koning die oud werd en een paar honderd kinderen op de wereld schijnt te hebben geschopt. Hij heeft ook vele oorlogen gevoerd en door te trouwen met Nefertari een verbond bezegeld tussen de Egyptenaren en de Hettiten, dit na een strijd van 10 jaar. Bekend is de slag bij Kadesh.

Iets waar nog over gesteggeld wordt		Is de dubbele boog en arm om de snelheid uit te beelden of is het een god die Ramses bijstaat in de strijd

"In het begin van zijn regering vocht hij een grote veldslag uit, met de Hettieten, bij Kadesh. Hij riep zichzelf uit als grote overwinnaar van deze slag terwijl hij dat in feite niet was.
Door een valstrik van de Hettieten, leed zijn leger al snel heel erg zware verliezen. Al bij de eerste aanval verloor Ramses twee van de vier divisies van vijfduizend man die hij bij zich had. Ramses kon ontsnappen, geholpen door de laatste divisie en de elite-krijgers van zijn leger die hem te hulp schoten. In de jaren hierna onderhandelde hij met de Hettieten over een verdrag om zich zo gezamenlijk te weren tegen de dreiging uit Assyrië. De originele tekst van het verdrag is bewaard gebleven:
Mogen duizenden godheden, waaronder de goden en godinnen van Hatti en Egypte, getuige zijn van dit verdrag tussen de keizer van Hatti en de farao van Egypte.
Ook zijn getuigen de zon, de maan de goden in godinnen van hemel en aarde, de bergen en de rivieren, de zee, de winden en de wolken. De duizenden godheden zullen het huis, het land en de onderdanen vernietigen van degene die zich niet aan het verdrag houdt.
De duizenden godheden zullen ervoor zorgen dat degene die zich er wel aan houdt een rijk en gelukkig leven zal leiden met zijn huisgenoten, zijn kinderen en zijn onderdanen."

Ramses verslaat de Kush		Ramses en de Hetiten

Ramses liet zich in de tempels verbeeldden als god, als koning en veelvuldig als strijder, hij schijnt ook nogal wat veldslagen te hebben geleverd met de omringende landen die Egypte belaagden na een periode van zwakke leiders.

Ramses geeft offerandes aan de verschillende goden		o.a. brood, wijn en lotusbloemen

Plattegrond van de Tempel van Ramses II in Abu Simbel

Rechts van het Ramsescomplex is, zoals in de originele setting de tempel van Nefertari teruggebouwd. Bijzonder is dat Nefertari dus net zo groot is uitgebeeld als Ramses zelf, dit was voor die tijd niet gebruikelijk, vrouwen werden meestal kleiner dan de heerser zelf gebeeldhouwd. Men zegt dat hij zo dol was op Nefertari dat hij haar als gelijke zag en afbeeldde.
Omdat de tempels waren uitgehouwen in zandsteen is men er jaren mee bezig geweest om beide tempel van het wassende Nijlwater te redden en zijn ze iets naar rechts op ongeveer de zelfde plek ruim 60 meter hoger terug in elkaar gezet. Het scheelt 1 dag met de inval van het zonnelicht, op de oude plek was het op 21 oktober en 21 februari, nu op de 22e van beide maanden.

De tempel van Nefertari 4 x Ramses 2 x Nefertari

Nefertari's tempel is kleiner maar ook van een bijzondere kwaliteit. Zij was zijn geliefde vrouw en hij bezong haar schoonheid. Ramses was nogal veel met zichzelf bezig, ook in de tempel van Nefertari komt hij vele malen terug, in beelden aan de voorkant waar hij zichzelf 4 x heeft laten uithouwen en haar 2 x. Ook binnen in de tempel is hij regelmatig in de wand en zuilschilderingen verwerkt. Je zou zomaar een vergelijking met iemand kunnen maken....

Prachtig bewaarde schilderingenin de tempel van Nefertari

De tempel van Nefertari, zonder storende toeristen

"Nefertari (Nefertari Merenmoet) (ca. 1300-1250 v.Chr.) was de vrouw van farao Ramses II. Haar volledige naam is Nefertari Merenmoet. Deze toevoeging betekent geliefd door Moet.
Ze trouwde op dertienjarige leeftijd met de toen vijftienjarige Ramses, nog voordat hij de troon besteeg. Ze bleef zijn favoriete vrouw en een belangrijk raadgeefster tijdens zijn lange regeerperiode. Mede daarom wordt zij in Aboe Simbel even groot als haar man afgebeeld. Toch heeft niet een van haar kinderen (ze had waarschijnlijk vier zonen en twee dochters), maar Merenptah, de zoon van Ramses' tweede vrouw Isisnofret, Ramses opgevolgd. Na haar dood werd Isisnofret Ramses' belangrijkste vrouw."

Isis, Nefertari en Hathor		Ramses en Nefertari

Bij het verlaten van het complex, wat een warm klusje was, je moet een aardig stukje klimmen en dat is in deze tijd van het jaar wel wat slopend, zeker als je al een tijdje in de tempels heb rondgesjouwd, kregen we in de ruimte van de uitgang nog een (dode) schorpioen te zien. De schorpioenen in dit gebied zijn niet zwart, maar wit/geel. Wel net zo giftig trouwens. Later zouden we nog verder kennis maken met levende exemplaren.....

Het ging gelukkig langzamerhand beter met de gebitspijn van zoonlief, ik had hem cataflam gegeven, hier zo bij de drogist te halen en 4 x sterker dan het equivalent in Nederland. Hij kon genieten van alle heerlijkheden, ondanks dat de Spanjaarden nogal vervelend waren als er buffet-eten was. Blijkbaar zijn de meesten van hen dol op watermeloen, gezien de bergen die zij op hun bordjes laadden en ook werd je soms gewoon opzij geduwd door ze, maar goed, de overvloed aan heerlijkheden bleef aangevoerd. Als een bepaald gerecht bijna op was stond er zo weer een nieuwe voorraad. Het was echt allemaal weer voortreffelijk, lunch, diner, ontbijt, high tea. Niks mis mee.

De avond valt over het tempelcomplex

We genoten van onze eigen tafel en de superbehandeling van de staf. Op onze vouchers stond geschreven dat we als TOP VIP behandeld moesten worden, nou dat hebben we ook ondervonden. Heerlijk allebei de suites met supergrote 2 persoonsbedden, een fruitschaal met complimenten van het management, extra flesjes water, naast dat de boot zowiezo al perfect is. Enige minpuntje is dat je noch in het restaurant, noch in de lobby en zelfs de kamers mag roken. Maar goed, naast mijn deur was dus wederom een prive-tafeltje aan de wand, de kast van de brandslang en van de bar hadden we een asbak gekregen die ik kon gebruiken. Deze keer was het asbakje aan de wand ietwat verder weg, en waarom zou je meer moeite doen als het gemakkelijk kan. Eerst gebruikte ik de emmer met zand met daarop een kussentje van het bankstel, maar later kwam zoonlief met het prima idee het krukje van bij het bureau te gebruiken. Ik heb daar uren doorgebracht, het Nassermeer aan mijn voeten voorbijstromend, kabbelend bijna met nauwelijks andere geluiden dan het water. De wind was koelend, ik had ook een hut aan de westkant, waar de zon aanmerkelijk minder lang brandde dan aan de andere kant zodat het goed toeven was op mijn eigen stekkie. Alle andere gasten lagen in en aan het zwembad, ik had dat stuk van de boot ongeveer voor mij alleen. Misschien heb ik dan toch wel neigingen tot kluizenaarschap. Ik kan heerlijk genieten van dat zonder mensen zijn.

Tempel Nefertari links		Tempel Nefertari rechts

De schilderingen in de tempels zijn goed bewaard gebleven dank zij de woestijn. Tot de (her)ontdekking van de tempels in het begin van de 19e eeuw was alles onder het zand bedolven. Je kon toen nog net door een klein hoekje in het binnengebeuren komen, en dat leek de meneer die daar naar binnen kroop in eerste instantie niet zo geweldig. Toen er geld werd georganiseerd en men het zand ging weghalen bleek het een van de mooiste tempels te zijn. Je kunt je nu dus afvragen wat er nog meer onder het zand her en der in dit land verborgen is. Mogelijk zelfs inmiddels onder meters water van het nieuwe meer, voor altijd verloren. Er worden nog steeds nieuwe ontdekkingen gedaan op allerlei plaatsen in Egypte, maar wat daar eventueel was is nu nooit meer te aanschouwen.

Wat moet het geweldig zijn geweest om op de Nijl te varen en dan dit te ontdekken........

`In maart 1813 werden de tempels ontdekt door de Zwitser Johann Ludwig Burckhardt. In 1815 lukte het de Engelsman William John Bankes en de Italiaan Giovanni Finati de tempel van Hathor en Nefertari binnen te komen maar door de enorme hoeveelheid zand was het onmogelijk de grotere tempel van Ramses II uit te graven. Uiteindelijk was het Giovanni Battista Belzoni die op 1 augustus 1817, na meer dan een maand bezig te zijn geweest het zand te verwijderen, de tempel na eeuwen als eerste kon betreden.`

De standbeelden van Ramses en achterin het heilige der heiligen met de standbeelden van de 4 goden die 2 x per jaar door de zon verlicht worden, op de god Ptah na, de god van het leven na de dood, die blijft in het duister.

van links naar rechts: Ptah, Amon-Re,		Ramses II en Re-Harakhti

Ik heb wel iets met die Ptah, die beschouwt wordt als de god van het leven na de dood, althans zo hoor ik steeds. Hij wordt ook veelal afgebeeld als mummie. Toch vond ik op wikipedia ook een ander verhaal:

Ptah, ook gespeld als Peteh was in de Egyptische Mythologie in het Oude Rijk de vergoddelijking van de primordiale wereld in de Enneadische kosmogonie, dat letterlijk Ta-tenen (of Tathenen) werd genoemd met de betekenis van verrezen land, of als Tanen, met de betekenis van ondergelopen land.
Het was de lokale godheid van de stad Memphis, die in het Oude Rijk lange tijd de hoofdstad was. Er is een versie van het Egyptisch scheppingsverhaal waarin niet de zonnegod Ra de god van de schepping is, maar Ptah.
Deze versie staat vereeuwigd op de Steen van Palermo die ooit de tempel van Ptah in Memphis sierde. Dit heiligdom noemde men Hwt-ka-Ptah oftewel "Huis van de Geest van Ptah". Hij wordt voorgesteld als een rijzige man met sluitende kleding en een nauwe hoofdkap. Hij draagt een maät met ankh gecombineerd.
Vanaf het Middenrijk werd hem ook een rechte baard gegeven. Ptah is de pottenbakker onder de goden en ook de brenger van de smeedkunst en de beeldhouwkunst. Hij schiep de mensheid op zijn pottenbakkerswiel en staat de mensheid altijd bij. Hij vormde ze uit klei en blies er een goddelijke vonk in (vergelijk Genesis).
Van hem wordt ook gezegd dat hij de wereld schiep "met gedachten uit zijn hart en woorden van zijn tong". Daarna volgde Ra hem op, vervolgens Shu, Geb, en Osiris. Dan greep Seth de macht maar deze werd verslagen door Horus.
De naam in transcriptie als H.wt-k3-Pth. (van Hwt-ka-Ptah of Hat-ka-Ptah "tempel van de Ka van Ptah") werd in het Grieks vertaald tot '?? ?? ????' of 'Aeguptos'. In het oude Griekenland ging na verloop van tijd die naam van dit heiligdom over op het gehele gebied: het is de naam van Egypte. Men beschouwde Imhotep, die de trappenpiramide bouwde, als zijn zoon.
In het Oude Rijk versmolt zijn cultus met die van de valkgod Sokar of Sokaris. Uit deze combinatie ontstond de begrafenisgod Ptah-Sokar. Vanzelf nam deze godheid geleidelijk attributen van de dodengod Osiris over. Zo ontstond Ptha-Sokar-Osiris, waarvan vaak beeltenissen als grafgift werden meegegeven aan privépersonen."

Ptah, meestal afgebeeld als een soort van mummiefiguur

Maar goed, hoeveel ze al weten, er blijft nog steeds een hoop giswerk. Sommige hierogliefen zijn nog steeds niet ontcijferd. Al met al blijft het fascinerend hoe het kan bestaan dat Egypte in deze periode zo hoog ontwikkeld was en je je nu soms afvraagd waar de nakomelingen van deze beschaving gebleven zijn. Waren de goden uit die tijd dan toch kosmonauten?

Abu Simbel, 4 september 2009